Nawigacja morska

Nawigacja poza mapą

Określanie pozycji z dwóch namiarów,  wykreślanie pozycji z dwóch namiarów na mapie

18

Nawigacja poza mapą jest przypadkiem sporadycznym, prawie nie występującym. Jednakże cechą dobrej nawigacji to przewidywanie więc warto mieć to na uwadze. Nawigator nigdy nie powinien być bezradny, bo na morzu nikt mu nie pomoże, tylko jego wiedza.

Może się tak zdarzyć, że prowadząc nawigację na mapie, nagle jesteśmy zmuszeni do określenia pozycji jachtu z obiektów, których nie ma na mapie. Są one "poza nią", poza ramką mapy. Możemy po prostu takiej mapy nie mieć na jachcie.
Przykładowo może to wyglądać tak; prowadzimy nawigację w oparciu o obiekty (latarnie morskie, wieże, itp.) widoczne z lewej burty i oczywiście naniesione na mapie, na której aktualnie prowadzimy nawigację. Nagle od strony lądu nadciąga mgła i widoczność spada prawie do zera, nie widzimy obiektów, które dotychczas służyły nam do określanie pozycji. Mgła jest lokalna i dłuższy czas utrzymuje się wzdłuż lądu.
Tymczasem z prawej burty widzimy obiekty (szczególnie nocą - światła), ale te obiekty nie są naniesione na naszej mapie na, której prowadzimy nawigację. Są one poza ramką mapy.
Oczywiście możemy wyjąć drugą mapę (o ile ją posiadamy, różnie z tym bywa) i przerysować naszą nawigację z poprzedniej. Jest to pracochłonne, a i o pomyłkę łatwo.
Również, tą metodę możemy zastosować, gdy obiekty są widzialne z bardzo dużych odległości (np. szczyty górskie przy Wyspach Kanaryjskich lub Azorskich, nieopodal norweskich brzegów, jak i w innych częściach świata).

Najlepszym sposobem na określenie pozycji z obiektów, występujących poza mapą jest użycie kalkulatora (musimy mieć kalkulator z wbudowanymi funkcjami trygonometrycznymi). Jest to dobry, szybki sposób na określenie pozycji obserwowanej.

Taką PO możemy określić trzema metodami:

• Metodą szerokościową - najlepsza z wszystkich metoda, ze względu na dokładność i możliwość użycia kalkulatora (mało obliczeń).
• Metodą długościową - najbardziej niedokładna.
• Metodą odległościową - jest metodą "pośrednią", jeżeli chodzi o dokładność.

Ilość wzorów, czyli żmudnych obliczeń "dyskwalifikuje" metodę długościową i odleglościową.

Do określenia PO z obiektów poza mapą muszą być spełnione warunki:

• Kalkulator z wbudowanymi funkcjami trygonometrycznymi.
• Musimy znać współrzędne (φ i λ) namierzanych obiektów. Na jachcie znajdują się pomoce nawigacyjne takie jak; spis świateł, locja i to głównie w nich znajdziemy współrzędne, tych obiektów, które nas interesują.

Trójkąt nawigacyjny jest nam już znany. Musimy tylko stworzyć wzór matematyczny, który możemy rozwiązać przy pomocy kalkulatora:

Uwagi do wzoru:

• Człon rλ obliczamy, odejmując zawsze od λ z, λ obiektu. Jest to działanie matematyczne i rλ może przyjmować znak (+) lub (−).
• Człon cosφ LH jest zawsze dodatni (+).
• Człon ctg NR ma znak (+) w przedziale od 000° do 090° oraz od 180° do 270°; natomiast w przedziale od 090° do180° oraz od 270° do 360° ma znak (−). Jeżeli liczymy kalkulatorem z funkcjami trygonometrycznymi, wówczas znaki automatycznie są wyświetlane.

W tym wzorze rφ obliczamy przy pomocy kalkulatora.

Określanie pozycji z dwóch namiarów

• Pozycja zliczona (PZ) jest nam znana.
• Z pomocy nawigacyjnych wypisujemy współrzędne obiektów na, które będziemy się namierzać.
• Wykonujemy namiary. Otrzymane NR są w systemie pełnym (000° – 360°).
• Obliczamy rλ między każdym obiektem a naszą PZ.
• Obliczamy przy pomocy kalkulatora rφ w stosunku do każdego namierzonego obiektu.
• Otrzymane rφ odmierzamy na mapie po południku PZ. Zawsze w kierunku PZ.
• Z otrzymanych punktów wykreślamy NR.
• Miejsce ich przecięcia to nasza PO.

Wykreślanie pozycji z dwóch namiarów na mapie

• Wykreślamy południk, który przechodzi przez naszą PZ.
• Na tym południku nanosimy punkty X i Y, które mają taką samą szerokość geograficzną jak namierzane obiekty.
• Z wyznaczonych punktów odmierzamy cyrklem nawigacyjnym (lub obliczamy) odcinki XX' oraz YY', te odcinki to obliczona rφ dla każdego namierzonego obiektu. Zawsze odmierzamy w kierunku PZ.
• Z otrzymanych punktów X' oraz Y' wykreślamy namiary na nasze obiekty NR1 i NR2.
• W miejscu przecięcia się tych namiarów jest nasza PO.
• Taką pozycję można również określić z trzech obiektów, wówczas otrzymamy mały trójkąt, a w jego środku będzie nasza PO.
• Są przypadki, że nie można rφ odmierzyć cyrklem, wówczas musimy uciec się do obliczeń.
• Może się zdarzyć skrajny przypadek, kiedy to obie rφ nałożą się. Wówczas to będzie nasza PO i nie wykreślamy namiarów. To dotyczy sytuacji, jeżeli robimy dwa namiary. Natomiast jeżeli robimy trzy namiary, musimy z takiego punktu wykreślić namiary, w przeciwnym razie nie otrzymamy trójkąta z trzech namiarów.

Na przykładzie pokazano dwa przypadki: oba obiekty są poza ramką mapy, ale jeden posiada "rzut" na mapie, drugi nie posiada "rzutu" na mapie. W takim wypadku jeden punkt możemy odmierzyć cyrklem, a drugi punkt musimy obliczyć.