Nawigacja morska
Wprowadzenie
W dobie nawigacji satelitarnej, co związane jest z coraz powszechniejszym dostępem do map elektronicznych, odbiorników GPS, znajomość nawigacji tradycyjnej staje się coraz mniej popularna, a co więcej, rzadko praktykowana. Taka jest cena postępu i nie należy temu przeszkadzać. Jedynie możemy zadać sobie pytanie. Kim jest nawigator, któremu przestanie działać na morzu laptop, tablet, albo zwykły odbiornik GPS. Jak sobie poradzi bez znajomości nawigacji archaicznej?
Być może w tym pytaniu zawarty jest sens i istota poznania nawigacji tradycyjnej.
Drogi nawigatorze, żeglarzu mam nadzieję, że kolejne rozdziały na tej stronie posłużą Ci byś w rejsie morskim mógł określić swoją pozycję, przeliczyć i podać kurs sternikowi oraz wpisać potrzebne informacje do dziennika jachtowego. Przede wszystkim mam nadzieję, że poradzisz sobie bez elektroniki, jak nie daj Boże coś przestanie działać. Pamiętaj jednak, sama wiedza nawigacyjna to nie wszystko, żeby bezpiecznie prowadzić jacht.
Nawigacja polega na bezpiecznym prowadzeniu jachtu z jednego miejsca w drugie, co sprowadza się do określenia swojego miejsca na wodzie, odpowiedzenia na pytanie "gdzie jesteśmy". Niesłusznie jednak przecenia się rolę mapy lub GPS w tej mierze, czy generalnie obliczania pozycji. Można znać swoje koordynaty, bo są wyświetlone na ekranie, ale żeby je nanieść na mapę potrzeba trochę czasu. A jeszcze więcej czasu trzeba na uprzytomnienie sobie jak to się ma do naszej rzeczywistej sytuacji na morzu. Ten czas może być wystarczający do wjechania na mieliznę lub podłożenia się pod nadpływający statek. Dlatego ważniejsze jest zachowanie czujności na pokładzie, bo czasem przed katastrofą może nas uchronić zdrowy rozsądek, a nie głęboka wiedza nawigacyjna.
Dobrze jest pamiętać, że niewidoczny za horyzontem statek może się znaleźć przy naszej burcie w ciągu kwadransa, a duża genua, która sięga pokładu skutecznie zasłania nam ów zbliżający się od zawietrznej statek i czas na spostrzeżenie statku skraca się jeszcze bardziej. Na dodatek coraz bardziej zautomatyzowane motorowce mają coraz mniejsze załogi i prawdopodobieństwo nieuwagi z obu stron rośnie.
Fragment artykułu "Nawigacja pi razy oko" Kapitan K.Baranowski Żagle 4/2004
Nawigacja morska jest to dział wiedzy zajmujący się bezpiecznym przeprowadzeniem jachtu z jednego miejsca do drugiego. Nawigacja daje też odpowiedź na pytanie gdzie znajduje się w danym momencie nasz jacht (pozycja), oraz jak płynąć omijając po drodze wszelkie niebezpieczeństwa by w końcu osiągnąć punkt docelowy. Tak więc zagadnienie jakim jest nawigacja sprowadza się do rozwiązania dwóch zadań : określenia pozycji jachtu i wytyczenia właściwego kursu.
Ze względu na metody określania pozycji jachtu, nawigację można podzielić na:
- Nawigacja satelitarna - wykorzystywany jest odbiornik GPS który odbiera sygnał radiowy z satelitów i na podstawie znajomości parametrów ich orbit oraz porównując różnice w odbieranym sygnale dokonuje triangulacji (często wielokrotnej) i w ten sposób określa (wylicza) swoje położenie geograficzne.
- Nawigacja terestryczna - stosowana w zasięgu widoczności lądu, gdzie określanie współrzędnych geograficznych polega na obserwacji obiektów na lądzie. Stosując tę metodę wykorzystuje się mapy morskie, locje, spisy świateł i sygnałów nawigacyjnych.
- Nawigacja radarowa - określanie współrzędnych pozycji polega na obserwacji zarysów wybrzeży i obiektów nawigacyjnych za pomocą radaru. Zasięg stosowania nawigacji radarowej jest dużo większy od zasięgu nawigacji terestrycznej.
- Nawigacja pilotowa - głównie wykorzystywaną przy podejściach do portów, gdzie wytyczanie drogi jachtu polega na identyfikacji mijanych pław, staw, nabieżników.
- Nawigacja zliczeniowa - przybliżone określenie pozycji jachtu, gdzie podstawą jest znajomości jego ostatniej zmierzonej pozycji (pozycja obserwowana) oraz kierunku (kursu) oraz szybkości jachtu (Mm).
- Nawigacja astronomiczna - określanie współrzędnych geograficznych polega na obserwacji położenia ciał niebieskich. Stosowana głównie w żeglarstwie oceanicznym.
- Nawigacja radiowa - polega na określaniu współrzędnych pozycji na podstawie radionamiarów. Nie stosowana z uwagi na fakt, że wszystkie radiolatarnie zostały wyłączone.
- Nawigacja inercyjna - stosowana głównie w okrętach podwodnych, określanie pozycji statku jest automatyczne, na podstawie pomiarów parametrów jego ruchu przy pomocy skomplikowanych systemów żyroskopowych.
Wyznaczenie bezpiecznej drogi jachtu polega przede wszystkim na określeniu właściwego kursu. Znając dokładna pozycję, przy pomocy map, locji, spisów świateł, tablic nawigacyjnych itp. można wyznaczyć właściwy i bezpieczny kurs jachtu. Z wyznaczeniem bezpiecznej drogi jachtu ściśle powiązany jest też dział meteorologii.
- GPS w nawigacji – Rola odbiornika GPS w nawigacji morskiej.
- Podstawowe pojęcia geograficzne – Długość i szerokość geograficzna. Różnica szerokości i długości geograficznej. Zboczenie nawigacyjne a różnica długości. Horyzont i widnokrąg.
- Jednostki miar oraz matematyka nawigacji morskiej – Jednostki miar stosowana w nawigacji morskiej. Matematyka w nawigacji i astronawigacji.
- Żegluga po loksodromie – Loksodroma i ortodroma. Żegluga po loksodromie. Zboczenie nawigacyjne a średnia szerokość geograficzna. Trójkąt Merkatora. Zliczenie matematyczne.
- Żegluga po ortodromie – Ortodroma. Droga po ortodromie. Wyprowadzenie wzoru na odległość ortodromiczną. Droga po loksodromie. Kurs początkowy i końcowy ortodromy. Matematyczne obliczenie ortodromy (klasycznej).
- Żegluga mieszana i zbieżność południków – Obliczanie ortodromy w żegludze mieszanej. Zbieżność południków. Zmiana KDd na ortodromie o 1°.
- Mapa gnomniczna – Obliczanie systemem angielskim i niemieckim. Siatka Mead'a. Graficzny (awaryjny) sposób na obliczenie długości ortodromy.
- Ortodroma nie klasyczna – Sposoby obliczania ortodromy nie klasycznej oraz graficzny sposób dla ortodromy przechodzącej przez równik.
- Mapa morska – Nanoszenie pozycji. Odczytywanie odległości. Wyznaczanie kursów.
- Konstrukcja mapy Merkatora – Powiększona szerokość. Matematyczne ujęcie mapy Merkatora. Obliczanie siatki mapy. Praktyczne porady jak narysować mapę.
- Kompas, deklinacja, dewiacja – Deklinacja. Dewiacja.
- Log – Pomiar odległości i szybkości ze statku. Współczynnik korekcyjny logu. Poprawka procentowa logu.
- Kursy i namiary – Kursy i namiary oraz zadania kontrolne: przeliczanie kursów i namiarów.
- Rodzaje pozycji i linie pozycyjne – Rodzaje pozycji. Linie pozycyjne. Konstrukcja linii pozycyjnej z kąta poziomego. Dokładność pozycji obserwowanej.
- Przykłady wyznaczania pozycji obserwowanej – Z dwóch namiarów jednoczesnych. Z dwóch namiarów niejednoczesnych. Z głębokości i namiaru. Z nabieżnika i namiaru. Z kąta poziomego i namiaru. Szybka z kąta poziomego i namiaru.
- Pozycja obserwowana z dwóch kątów poziomych – Przykłady. Szybka PO tzw. sześć łuków.
- Określanie PO bez znajomości PZ – Metoda trawersu. Metoda podwojonego dziobowego kąta kursowego. Tabela odległości. Praktyczny sposób na PO ujęty w trzech wzorach.
- Nawigacja poza mapą – Szybki sposób na określenie pozycji z obiektów, występujących poza mapą.
- Wachlarz namiarów czyli uśredniony KDd – Objaśnienie zagadnienia oraz określenie całkowitego, uśrednionego znosu.
- Pływy morskie - geneza, właściwości i parametry – Pływ księżycowy. Pływ słoneczny. Przyspieszenie i opóźnienie pływu. Zasadnicze rodzaje pływów. Parametry pływów.
- Sposoby obliczania wartości pływów, część I – Metoda stałej pływów. Metoda jednakowych wartości pływów. Metoda różnic pływu.
- Sposoby obliczania wartości pływów, część II – Ogólne zasady korzystania z diagramu. Matematyczno-graficzna interpolacja. Współczynnik korekcyjny (ang. factor). Metoda harmoniczna.
- Sonda ręczna, pomiar głębokości – Sonda ręczna - ołowianka. Technika sondowania - pomiar głębokości.
- Nawigowanie w rejonach pływowych – Inne sposoby określania wysokości pływu. Informacje na mapach o prądach pływowych. Redukcja sondy. Głębokość do kotwiczenia. Przejście przez płytki tor.
- Żegluga na prądach morskich – Kierunki i szybkość prądów pływowych. Żegluga na prądach morskich. Żegluga na prądzie z użyciem kalkulatora.
- Zasady prowadzenia nawigacji i dziennik jachtowy – Zasady prowadzenia nawigacji. Dziennik jachtowy.
GPS w nawigacji